در نشست تخصصی رویداد «تامین مالی و افق‌های سرمایه‌گذاری صنایع خلاق» مطرح شد؛ سید صادق پژمان: صنایع خلاق متولی مشخص و دقیقی ندارد!
لازم است این حوزه را به رسمیت بشناسیم و برای آن طراحی و برنامه مشخص داشته باشیم .
سیدصادق پژمان ـ مدیرعامل موسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر ـ در نشست تخصصی رویداد «تامین مالی و افق‌های سرمایه‌گذاری صنایع خلاق» که عصر روز سه‌شنبه هشتم مهرماه در محل باغ زیبا برگزار شد گفت: لازم است این حوزه را به رسمیت بشناسیم و برای آن طراحی و برنامه مشخص داشته باشیم .
این نشست که با حضور میهمانانی از جمله سید صادق پژمان( مدیرعامل موسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر)، محمد حاجی میرزایی( مدیرعامل بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای)، ناصر جاهدنیا( مدیرعامل بنیاد ملی پویانمایی ایران)، دکتر سید محمد حسین سجادی نیری( رئیس هیئت مدیره انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر)، دکتر پرویز کرمی(مدیرعامل مرکز نوآوری همیار دانش بنیان)، حسن میثمی( مدیرکل دفتر توسعه فناوری نوین وزرات ارتباطات و فناوری اطلاعات)، سید مهدی سادات حیاتشاهی (مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری صنایع خلاق) و سیاوش ملکی فر (معاون توسعه صندوق نواوری و شکوفایی) برگزار شد، نشان داد که صنایع خلاق ایران باوجود توان بالقوه در ایجاد اشتغال، درآمدزایی و احیای فرهنگ بومی، همچنان با مشکلات قانونی، کمبود نیروی انسانی متخصص و محدودیت‌های تامین مالی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. متخصصان این حوزه تأکید کردند تا وقتی قوانین جامع و حمایت‌های مؤثر فراهم نشود، بسیاری از ظرفیت‌ها به‌طور کامل استفاده نخواهند شد.
در ابتدای نشست، سیدصادق پژمان، مدیرعامل مؤسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر، درباره فعالیت‌های مؤسسه توضیح داد و گفت: «این مؤسسه در وزارت ارشاد تلاش می‌کند نقش پیگیری مسائل حوزه صنایع فرهنگی و خلاق را ایفا کند. هرچند زیست‌بوم این حوزه هنوز گستردگی کافی را در اجزای تولید، توزیع و مصرف ندارد، اما چالش‌ها و مسائل آن قابل توجه است.»
او با اشاره به تحولات جهانی افزود: «صنایع خلاق در جهان تحولات عمده‌ای را تجربه کرده و از جنبه‌های مختلف اعتبار یافته‌اند. بنابراین ضروری است در ایران نیز این حوزه به رسمیت شناخته شده و برنامه‌ریزی مشخص برای آن صورت گیرد.»
پژمان ادامه داد: «صنایع فرهنگی و خلاق طی دهه‌های گذشته به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته‌اند و لازم است در سیاست‌گذاری‌ها و نظام اولویت‌های کشور جایگاه ویژه‌ای پیدا کنند.»
نبود متولی واحد و پراکندگی نهادی
پژمان با اشاره به وجود اختلاط نهادی در این زمینه، اظهار کرد: «متاسفانه صنایع خلاق متولی مشخص و نهادی ندارد.
وزارتخانه‌ها و نهادهای مختلف، از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد، وزارت صمت، وزارت ورزش، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و همچنین معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، هر کدام بخشی از مسئولیت‌ها را بر عهده دارند و ساختار داخلی خود را ایجاد کرده‌اند، اما هیچ مرکز واحدی برای هماهنگی و سیاست‌گذاری جامع وجود ندارد. »
پژمان افزود: «در ایران اسناد متعددی در حوزه صنایع خلاق وجود دارد، اما هیچ‌کدام تمام مسائل این حوزه را پوشش نمی‌دهند. به یک قانون جامع نیاز داریم تا بتواند مسائل صنایع خلاق را در حوزه های مختلف حل کند. برای نمونه، موضوع مالکیت فکری هنوز مغفول مانده و نیاز به به‌روزرسانی دارد. ابتدا باید مسائل اصلی شناسایی و سپس برنامه‌ریزی برای قانون‌گذاری مدرن انجام شود.»
اهمیت به رسمیت شناختن صنایع خلاق
او تأکید کرد: «تا زمانی که همه مسائل این حوزه در قالب یک قانون جامع دیده نشود، قابلیت حل مسائل کم اثر است. علاوه بر این، شناخت کافی نسبت به صنایع خلاق در میان نخبگان، رسانه‌ها، سیاست‌گذاران و مردم هنوز شکل نگرفته است. به رسمیت شناختن این حوزه بسیاری از مشکلات را حل می‌کند.»
پژمان افزود: «باید این دیدگاه شکل گیرد که فرهنگ می‌تواند به یک صنعت تبدیل شود، ارزش افزوده ایجاد کند و در رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال موثر باشد.»
سه چالش اصلی صنایع خلاق
مدیرعامل مؤسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر سه چالش اصلی این حوزه را تشریح کرد:
- تأمین مالی: فعالان صنایع خلاق با کمبود سرمایه در گردش مواجه‌اند و قوانین موجود، مانند صندوق نوآوری و شکوفایی، راهکاری ویژه برای شرکت‌های فرهنگ‌بنیان یا خلاق‌بنیان ارائه نکرده است. این مسئله پس از جنگ ۱۲ روزه به یکی از دغدغه‌های اصلی تبدیل شد.
- نیروی انسانی: کمبود نیروهای متخصص، ضعف آموزش‌های کلاسیک و مهارتی و مشکلات گردش نیروی انسانی از مهم‌ترین چالش‌ها هستند. اگر کسی مهاجرت کند یا آزاد کار کند، جایگزین مناسبی یافت نمی‌شود.
- حمایت معنوی و قانونی: بیمه، مالیات و مالکیت فکری اهمیت ویژه‌ای یافته و اقدامات فوری برای آنها ضروری است. مؤسسه تلاش می‌کند زیرساخت‌های لازم برای تقویت زیست‌بوم صنایع خلاق فراهم کند و بخشی از برنامه‌ها به تأمین مالی اختصاص دارد.
رویداد ملی صنایع خلاق
پژمان به برگزاری رویداد ملی صنایع خلاق در ۳۰ مهر و ۱ آبان اشاره کرد و گفت: «در این رویداد چند پنل تخصصی برگزار می‌شود تا مسئولان ارشد کشور و فعالان زیست‌بوم مسائل و دغدغه‌های خود را مطرح کنند.»
در ادامه دو پنل تخصصی برگزار شد که گفتگوهای پویایی در این باره شکل گرفت.
پنل اول: چالشهای سرمایه‌گذاری و بازی‌سازی
شرکت‌کنندگان این پنل شامل ناصر جاهدنیا (مدیرعامل بنیاد ملی پویانمایی و عضو هیأت‌مدیره بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای)، حسن میثمی (مدیرکل توسعه فناوری‌های نوین وزارت ارتباطات)، حسن مهدی‌اصل و امین شهیدی (بازی‌سازان فعال در صنعت بازی‌های دیجیتال) بودند.
در این پنل به سرمایه گذاری خطرپذیر در صنایع خلاق پرداخته شد و اینکه باید مدلی بومی برای این حوزه با همیاری نهادهای مختلف تعریف شود. چالش های سرمایه گذاری خطر پذیر در صنایع خلاق نیز در سه حوزه بررسی شد.
حوزه وابستگی به نیروی انسانی خلاق، مقیاس پذیری و مالکیت فکری حوزه هایی بود که در این پنل درباره آن صحبت شد.
سجادی نیری: مقیاس‌پذیری جدی‌ترین چالش سرمایه‌گذاران خطرپذیر در صنایع خلاق است
در ابتدا سیدمحمدحسین سجادی نیری، رئیس هیأت‌مدیره انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر، پنل تخصصی «چالشهای سرمایه‌گذاری در صنایع خلاق و ورود بازیگران بزرگ» را آغاز کرد.
محمدحسین سجادی نیری گفت: «در حوزه صنایع خلاق چندین مشکل جدی وجود دارد. وابستگی به نیروی انسانی خلاق، مقیاس پذیری، مالکیت فکری و سانسور کار سرمایه‌گذاران خطرپذیر را برای سرمایه‌گذاری در صنایع خلاق سخت کرده است».
او در این باره توضیح داد: «باید بیش از گذشته از ظرفیت‌های گسترده صنایع خلاق صحبت کنیم و از فرصت‌های سرمایه‌گذاری که در دل این صنعت نهفته است بگوییم و از راهکارهای جهانی برای رفع چالشهای شرکت‌های فعال در این حوزه برای جذب سرمایه، استفاده کنیم».
او در توضیح راهکارها اضافه کرد: «پاسخ این چالش در دو بخش است؛ نخست صنعتی‌سازی و بازارسازی و دوم استراتژی پنجره‌ای. در صنایع خلاق شما هم امکان عرضه محصول در مدیاهای متنوع دارید و هم قابلیت ارائه آن در قالب محصولات مختلف. به این ترتیب، آنچه در مرحله تولید صرفاً یک محصول هنری یا فرهنگی است، می‌تواند به مجموعه‌ای از درآمدها در حوزه‌های مختلف تبدیل شود».
مهدی‌اصل: ریسک‌ها را پذیرفتیم و تاب‌آوری ایجاد کردیم
مهدی‌اصل با گلایه گفت: «مدت‌هاست بیان برخی مسائل هیچ نتیجه‌ای نداشته و تنها دستاورد جلسات با مسئولان، عکس یادگاری و پوستر بوده است. در بخش خصوصی با سرمایه شخصی و نیروی انسانی، ریسک‌ها را پذیرفتیم و تاب‌آوری ایجاد کردیم.»
او افزود: «تنها هزینه تبلیغات یک پروژه بازی‌سازی ما تاکنون ۳۸۴ میلیارد تومان بوده است. برخی بازی‌سازان درآمدهای میلیون دلاری از بازار خارجی دارند اما در ایران دیده نمی‌شوند. حمایت مستقیم مالی شاید لازم نباشد، اما باید شرایط حمایتی فراهم شود.»
شهیدی: علاقه‌ای جز عکس گرفتن نیست
امین شهیدی نیز در ادامه افزود: «سال‌ها تلاش کردیم بازی‌های مرتبط با فرهنگ ایرانی بسازیم، اما تنها علاقه به عکس و فیلم یادگاری بود. بازار داخلی وجود ندارد و عمده فروش ما خارجی است. نبود قوانین کپی‌رایت بزرگ‌ترین نگرانی سرمایه‌گذاران داخلی است.»
میثمی: زیرساخت و کپی‌رایت
حسن میثمی بیان داشت: «وظیفه ما ایجاد زیرساخت است، اما باید در لایه کاربرد نیز فعال باشیم. مشکل اصلی ارتباط با نظام بانکی است، بنابراین منابع مالی را به سمت صندوق‌های پژوهش و نوآوری هدایت کردیم. برای حل مسائل کپی‌رایت هم همکاری با شرکت ارتباطات زیرساخت در حال انجام است.»
جاهدنیا: وضعیت مالکیت معنوی بحرانی است
در ادامه این پنل ناصر جاهدنیا گفت: «بنیاد ملی پویانمایی قرار نیست سفارش‌دهنده باشد، بلکه در بخش‌هایی که خلأ وجود دارد فعالیت می‌کنیم. وضعیت مالکیت معنوی در انیمیشن حتی بحرانی‌تر از صنعت بازی است و باید سریعاً اصلاح شود تا امکان صادرات محتوا و جذب سرمایه فراهم شود. نبود تشکل صنفی هم یکی از موانع اصلی است.»
پنل دوم: ابزارها و مدل‌های نوین تأمین مالی
در پنل دوم، مهدی سادات، علی عمیدی، صفا صیرفی، ایمان اسلامیان و سیاوش ملکی‌فر به بررسی ابعاد تخصصی سرمایه‌گذاری مالی در صنایع خلاق پرداختند.
در این پنل مهم ترین چالشهای تامین مالی ازنوع تامین مالی جمعی که سرمایه گذاری خطرپذیر در صنایع خلاق می باشد مورد بررسی قرار گرفت. یکی از راهکارهایی که می تواند ریسک ها را برای صنایع پایین دستی به حداقل برساند اینست که دولت ازایجاد شرایط دستوری برای تامین مالی جمعی از طریق فرابورس دست بردارد و به شکلی که از صنایع دانش بنیان حمایت می شود از فعالین این حوزه هم حمایت صورت گیرد. در همین راستا رویدادهایی از جنس Pitch و reverse pitch برنامه ریزی شده اند و تا پایان سال دو رویداد از این جنس برگزار خواهد شد که از متقاضیان شرکت در این برنامه ها درخواست می شود با چک کردن اعلانات وزارت ارشاد اقدام به ثبت نام و شرکت دراین رویدادها کنند.
سادات: آموزش و بنگاه‌داری
مهدی سادات در ابتدای این پنل بیان داشت: «کسب‌وکارهای کوچک در حوزه صنایع خلاق هنوز با اصول سرمایه‌گذاری و تجارت آشنایی کافی ندارند و گاهی در برابر یادگیری مقاومت می‌کنند. دولت باید به آنها کمک کند تا با فرآیند تجاری‌سازی و تعاملات بازار آشنا شوند. بدون ابزار و آموزش، ورود به بازار با شکست مواجه خواهد شد.»
او افزود: «تعداد زیادی از صنایع خلاق در بازگشت سرمایه یک‌ساله با چالش روبه‌رو هستند و این مسئله باید توسط حاکمیت جدی گرفته شود. در مواردی که سودآوری جدی ندارند، یارانه فرهنگی دولت می‌تواند مؤثر باشد و لازم است ابزارهای آن فراهم شود.»
سادات ادامه داد: «صنایع خلاق مردم‌محور هستند. درک عمومی از این حوزه زیاد است و برای مردم ملموس‌تر از سایر صنایع است. این ویژگی فرصت مناسبی برای سرمایه‌گذاری و مشارکت اجتماعی فراهم می‌کند و باید از این ظرفیت بهره‌برداری شود.»
